درمان هدفمند سرطان پروستات
درمان هدفمند سرطان پروستات (Targeted Therapy for Prostate Cancer) یک رویکرد نسبتاً جدید در درمان این بیماری است که به جای هدف قرار دادن تمام سلولهای بدن (مانند شیمیدرمانی)، به طور خاص مولکولها یا ژنهای خاصی را در سلولهای سرطانی پروستات هدف قرار میدهد که در رشد و گسترش تومور نقش دارند. این روش با هدف به حداقل رساندن آسیب به سلولهای سالم و تمرکز بر روی سلولهای سرطانی انجام میشود.
همانطور که محققان در مورد برخی از تغییرات درون سلولهای سرطانی پروستات که به رشد آنها کمک میکند، اطلاعات بیشتری کسب کرده‌اند، انواع جدیدتری از داروها را تولید کرده‌اند که این تغییرات را هدف قرار میدهند.
نحوه عملکرد درمان تارگت سرطان پروستات
درمان هدفمند سرطان پروستات به بخش‌های خاصی از سلولهای سرطانی حمله میکنند که آنها را از سلولهای طبیعی متمایز میکند. این با داروهای شیمیدرمانی (chemo) و هورموندرمانی متفاوت است. داروهای تارگت سرطان پروستات گاهی اوقات زمانی که این انواع دیگر داروها مؤثر نیستند، عمل میکنند و اغلب عوارض جانبی متفاوتی دارند.
مانند شیمیدرمانی و هورموندرمانی، این درمان هدفمند سرطان پروستات وارد جریان خون میشوند و تقریباً به تمام نواحی بدن می‌رسند، که آنها را در برابر برخی از سرطان‌هایی که به قسمت‌های دوردست بدن گسترش یافته‌اند، مفید می‌سازد.
تارگت سرطان پروستات چیست
درمان هدفمند برای سرطان پروستات نوعی درمان است که یک جزء ژنتیکی خاص تومور را شناسایی یا “هدف” قرار میدهد. هدف این است که در مولکولهای خاصی که باعث رشد تومور میشوند، اختلال ایجاد شود.
رویکرد درمان هدفمند سرطان پروستات نوعی درمان سرطان شخصی‌سازی‌شده است که به آن پزشکی دقیق نیز گفته میشود. این روش اغلب با عوارض جانبی کمتری نسبت به سایر درمانها همراه است. درمانهای هدفمند ممکن است به تنهایی یا در ترکیب با سایر درمانها استفاده شوند.
در حال حاضر دو نوع اصلی درمان هدفمند سرطان پروستات برای بیماران مبتلا به سرطان پروستات متاستاتیک وجود دارد: مهارکنندههای PARP و درمانهای هدفمند PSMA.
انواع درمان هدفمند برای سرطان پروستات
انواع درمان هدفمند سرطان پروستات:
مهارکنندههای PARP: این داروها (مانند اولاپاریب، روکاپاریب، تالازوپاریب و نیراپاریب) پروتئین‌های PARP را که در ترمیم DNA سلولهای سرطانی نقش دارند، مهار میکنند. این امر بهویژه در سلولهای سرطانی که جهشهای ژنی خاصی مانند BRCA1 یا BRCA2 دارند، مؤثر است.
درمانهای هدفمند PSMA: این درمانها پروتئینی به نام PSMA (آنتیژن غشایی اختصاصی پروستات) را که در سطح سلولهای سرطانی پروستات به مقدار زیاد وجود دارد، هدف قرار میدهند. لوتتیوم Lu 177 ویپیوتاید تتراکسِتان (Pluvicto®) یک نمونه از این نوع درمان هدفمند سرطان پروستات است.
«برای اطلاعات بیشتر در رادیوتراپی سرطان پروستات کلیک کنید.»
مهارکنندههای PARP در درمان سرطان پروستات
مهارکنندههای PARP نوعی درمان هدفمند سرطان پروستات هستند که بر نحوه ترمیم DNA در سلولهای سرطانی تأثیر می‌گذارند. آنها جهشهای ژنتیکی خاصی را هدف قرار میدهند. بنابراین، آنها فقط در بیمارانی استفاده میشوند که مشخص شده است جهش ژنتیکی هدفمند را از طریق آزمایش ژنتیک دارند.
آنزیم‌های PARP (پلی (ADP)-ریبوز پلیمراز) پروتئینهایی در داخل سلول‌ها هستند که به طور معمول به ترمیم DNA آسیب‌دیده کمک میکنند.
برخی پروتئین‌های دیگر درون سلول‌ها (از جمله پروتئین‌های BRCA1 و BRCA2) نیز به ترمیم DNA کمک میکنند، اما به روشی متفاوت. جهش (تغییر) در ژن‌هایی که یکی از این پروتئین‌های ترمیم‌کننده DNA را کدگذاری میکنند، می‌تواند مانع از عملکرد صحیح آنها شود.
داروهایی به نام مهارکنندههای PARP، که پروتئین‌های PARP را مسدود میکنند، ترمیم DNA آسیب‌دیده را برای سلولهای تومورال با ژن ترمیم DNA غیرطبیعی (شامل تغییر ژن BRCA1 یا BRCA2) بسیار دشوار میکنند، که اغلب منجر به مرگ این سلول‌ها میشود.
این داروها فقط در صورتی مفید هستند که سلولهای سرطانی در یکی از ژنهای ترمیم DNA تغییراتی داشته باشند. پزشک شما احتمالاً خون یا سلولهای سرطانی شما را آزمایش میکند تا مطمئن شود که سلول‌ها قبل از شروع درمان با مهارکننده PARP، تغییر ژن ترمیم DNA دارند.
این داروها به صورت خوراکی به عنوان قرص یا کپسول، معمولاً یک یا دو بار در روز مصرف میشوند. آنها همراه با نوعی هورمون درمانی، مانند آگونیست LHRH یا بعد از ارکیکتومی (برداشتن بیضه) تجویز میشوند.
-
روکاپاریب (Rubraca) در درمان سرطان پروستات:
می‌تواند برای درمان سرطان پروستات متاستاتیک مقاوم به اختگی (mCRPC) که پس از درمان با شیمیدرمانی تاکسان (مانند دوستاکسل یا کابازیتاکسل) و هورمون درمانی سرطان پروستات رشد کرده است، و زمانی که سلولهای سرطانی تغییری در یکی از ژنهای BRCA دارند، استفاده شود.
-
اولاپاریب (Lynparza) در درمان سرطان پروستات:
می‌تواند برای درمان mCRPC استفاده شود، یا:
- همراه با داروی هورموندرمانی آبیراترون (و یک داروی استروئیدی مانند پردنیزون)، اگر سلولهای سرطانی در یکی از ژنهای BRCA تغییراتی داشته باشند.
- به تنهایی، اگر سرطان پس از دریافت یک داروی هورموندرمانی مانند انزالوتامید یا آبیراترون رشد کرده باشد، و سلولهای سرطانی تغییری در یکی از ژنهای BRCA (یا سایر ژنهای ترمیم DNA معروف به ژنهای ترمیم نوترکیب همولوگ (HRR) داشته باشند.
تالازوپاریب (Talzenna) و نیرپاریب پلاس ابیراترون(Akeega) در درمان سرطان پروستات:
ژنهای HRR شامل: BRCA1، BRCA2، ATM، ATR، BARD1، BRIP1، CDK12، CHEK1، CHEK2، FANCA، FANCL، MLH1، MRE11A، NBN، PALB2، RAD51B، RAD51C، RAD51D و RAD54L هستند.
عوارض جانبی مهارکنندههای PARP در درمان سرطان پروستات
عوارض جانبی مهارکنندههای PARP شامل خستگی، حالت تهوع، استفراغ، کاهش اشتها، بثورات پوستی، کم خونی، یبوست و اسهال است. برخی از بیماران عوارض جانبی جدی‌تری از جمله مشکلات مغز استخوان و لخته شدن خون را تجربه میکنند.
با پزشک خود صحبت کنید تا ببینید آیا مهارکنندههای PARP یک گزینه درمانی برای شما هستند یا خیر، و در مورد عوارض جانبی احتمالی و نحوه مدیریت آنها صحبت کنید.
برخی از عوارض جانبی شایع‌تر این داروها می‌تواند شامل تهوع، استفراغ، اسهال، خستگی، از دست دادن اشتها، تعداد کم گلبول‌های قرمز خون (کم خونی)، یبوست، بثورات پوستی، آزمایش‌های غیرطبیعی خون کبد، تعداد کم پلاکت‌های خون، سرفه و تنگی نفس باشد. عوارض جانبی دیگر نیز ممکن است.
به ندرت، برخی از افرادی که با این داروها درمان میشوند ممکن است بعداً به سرطان خون مبتلا شوند، مانند سندرم میلودیسپلاستیک یا لوسمی حاد میلوئیدی.
برخی از مردانی که اولاپاریب مصرف میکنند ممکن است دچار لخته خون در ریه‌ها یا پاها شوند.
آیا مهارکنندههای PARP برای سرطان پروستات شما مناسب هستند؟
اینکه آیا مهارکنندههای PARP برای شما مناسب هستند یا خیر، بستگی به چند عامل کلیدی دارد و فقط پزشک متخصص سرطان (انکولوژیست) می‌تواند پس از بررسی‌های کامل، این موضوع را تعیین کند. اما به طور کلی، می‌توان گفت که مهارکنندههای PARP در شرایط زیر ممکن است گزینه مناسبی باشند:
- نوع سرطان پروستات: مهارکنندههای PARP بیشتر برای درمان سرطان پروستات متاستاتیک مقاوم به درمان هورمونی (mCRPC) استفاده میشوند. یعنی سرطانی که به سایر نقاط بدن گسترش یافته و به درمانهای هورمونی استاندارد پاسخ نمی‌دهد یا دیگر پاسخگو نیست.
- وجود جهشهای ژنی خاص: این داروها به طور ویژه برای بیمارانی که دارای جهشهای ژنی خاصی در ژنهای ترمیم کننده DNA هستند، موثرند. شایع‌ترین این جهش‌ها در ژنهای BRCA1 و BRCA2 رخ میدهند، اما جهش در ژنهای دیگری مانند ATM, ATR, CHEK2, PALB2, و سایر ژنهای مرتبط با ترمیم DNA (که به آنها HRR genes گفته میشود) نیز ممکن است بیمار را کاندید این درمان کند.
- آزمایش ژنتیک: برای اینکه مشخص شود آیا شما این جهشهای ژنی را دارید یا خیر، حتماً باید آزمایش ژنتیک انجام دهید. این آزمایش معمولاً بر روی نمونه خون یا نمونهای از بافت تومور انجام میشود. بدون انجام این آزمایش، نمی‌توان با قطعیت گفت که مهارکنندههای PARP برای شما مفید خواهند بود یا خیر.
- سابقه درمانهای قبلی: معمولاً مهارکنندههای PARP پس از اینکه بیمار به درمانهای هورمونی (مانند انزالوتامید یا آبیراترون) و احتمالاً شیمیدرمانی (مانند دوستاکسل یا کابازیتاکسل) پاسخ نداده یا پاسخ‌دهی‌اش متوقف شده، تجویز میشوند.
- وضعیت کلی سلامت: پزشک شما باید وضعیت کلی سلامتی شما، از جمله عملکرد کلیه و کبد، و همچنین وجود هرگونه بیماری زمینه‌ای دیگر را ارزیابی کند تا مطمئن شود که می‌توانید عوارض جانبی احتمالی این داروها را تحمل کنید.
مهارکنندههای PARP زیر توسط FDA برای درمان سرطان پروستات متاستاتیک مقاوم به اختگی (mCRPC) برای بیمارانی که جهشهای ژنی خاصی دارند، تأیید شده‌اند:
- نیرپاریب همراه با استات آبیراترون (Akeega) می‌تواند برای درمان بیماران mCRPC با جهش ژن BRCA شناخته شده استفاده شود.
- اولاپاریب (Lynparza) می‌تواند برای درمان بیماران mCRPC با جهش ژن BRCA شناخته شده به دو روش استفاده شود:
- در ترکیب با داروی هورمون درمانی آبیراترون (Zytiga)
- به تنهایی، اگر سرطان پس از درمان با یک داروی هورمون درمانی مانند انزالوتامید (Xtandi®) یا آبیراترون پیشرفت کرده باشد.
روکاپاریب (Rubraca)تالازوپاریب (Talzenna)
ژنهای HRR هدفمند شامل: ATM، ATR، BRCA1، BRCA2، CDK12، CHEK2، FANCA، MLH1، MRE11A، NBN، PALB2 و RAD51C هستند.
مهارکنندههای PARP در درمان سرطان پروستات چگونه کار میکنند؟
دو راه اصلی برای ترمیم آسیب DNA در سلول‌ها وجود دارد. اگر یکی از کار بیفتد، دیگری می‌تواند این کمبود را جبران کند. مهارکنندههای PARP یک سیستم ترمیم DNA را مختل میکنند (یا از کار کردن آن جلوگیری میکنند). سلولهایی با جهش‌هایی مانند BRCA1 و BRCA2 توانایی کاهش یافته‌ای برای ترمیم آسیب DNA در سیستم دوم دارند. اگر هر دو راه ترمیم DNA در یک سلول تومور متوقف شود، آسیب DNA انباشته میشود و این باعث مرگ سلولهای تومور میشود.
درمانهای هدفمند PSMA برای درمان سرطان پروستات
PSMA یا آنتیژن غشایی اختصاصی پروستات، پروتئینی است که در سطح سلولهای طبیعی پروستات یافت میشود. این پروتئین در مقادیر بیشتری در سلولهای سرطانی پروستات یافت میشود. PSMA در بیش از 80 درصد سلولهای سرطانی پروستات در مردان مبتلا به سرطان پروستات وجود دارد.
PSMA در چند دهه گذشته موضوع تحقیقات گسترده و امیدوارکننده‌ای بوده است. اکنون از آن به عنوان هدفی برای تصویربرداری برای تشخیص سرطان پروستات متاستاتیک یا عودکننده استفاده میشود و همچنین به عنوان هدفی برای داروهایی که میتوانند سرطان پروستات را درمان کنند، در حال بررسی است.
PSMA چگونه برای درمان سرطان پروستات هدف قرار می‌گیرد؟
هدف قرار دادن PSMA باعث میشود که درمان بر روی سلولهای سرطانی پروستات متمرکز شود تا سلولهای سالم بدن. این امر امکان رویکرد پزشکی دقیق را برای درمان فراهم میکند. درمانهای PSMA احتمالاً در دسترس بیمارانی قرار می‌گیرد که سطوح بالایی از پروتئین PSMA در سلولهای سرطانی آنها با استفاده از اسکن PET PSMA شناسایی شده باشد.
لوتتیوم Lu 177 ویپی وتاید تتراکسِتان (Pluvicto)، که به عنوان Lu-PSMA نیز شناخته میشود، یک درمان رادیولیگاند هدفمند PSMA (RLT) است که توسط FDA برای درمان mCRPC تأیید شده است.
لوتتیوم Lu 177 برای استفاده در مراحل اولیه سرطان پروستات و در ترکیب با سایر درمانها در حال مطالعه بیشتر است. چندین درمان هدفمند PSMA دیگر برای سرطان پروستات در حال بررسی هستند، از جمله سایر درمانهای رادیولیگاند، کونژوگه‌های آنتی‌بادی-دارو، ایمونوتراپی سلولی، درمان فوتودینامیک، جراحی هدایت‌شده با تصویربرداری و غیره. جراحی سرطان پروستات چگونه است؟
عوارض جانبی درمانهای هدفمند PSMA در درمان سرطان پروستات چیست؟
عوارض جانبی رایج لوتتیوم Lu 177 شامل خستگی، خشکی دهان، حالت تهوع، کاهش اشتها، یبوست و اسهال است. برخی عوارض جانبی بالقوه جدی، از جمله مشکلات مغز استخوان و مشکلات کلیوی وجود دارد.
با پزشک خود صحبت کنید تا ببینید آیا درمان هدفمند PSMA یک گزینه درمانی برای شما است یا خیر، و در مورد عوارض جانبی احتمالی و نحوه مدیریت آنها صحبت کنید.
منبع: cancersages.com
سوالات متداول
درمان هدفمند نوعی درمان سرطان است که مولکولها یا ژنهای خاصی را در سلولهای سرطانی هدف قرار میدهد که در رشد و گسترش تومور نقش دارند. این روش با هدف به حداقل رساندن آسیب به سلولهای سالم و تمرکز بر روی سلولهای سرطانی انجام میشود.
درمان هدفمند به طور خاص به مولکولهای دخیل در رشد سرطان حمله میکند، در حالی که شیمیدرمانی سلولهایی را که به سرعت تقسیم میشوند (از جمله سلولهای سرطانی و برخی سلولهای سالم) هدف قرار میدهد. هورموندرمانی نیز با کاهش سطح هورمونهای مردانه که میتوانند رشد سرطان پروستات را تحریک کنند، عمل میکند.
دو نوع اصلی درمان هدفمند برای سرطان پروستات متاستاتیک وجود دارد: مهارکنندههای PARP و درمانهای هدفمند PSMA.
مهارکنندههای PARP پروتئینهایی به نام PARP را که در ترمیم DNA سلولهای سرطانی نقش دارند، مسدود میکنند. این امر بهویژه در سلولهای سرطانی که جهشهای ژنی خاصی مانند BRCA1 یا BRCA2 دارند، مؤثر است و منجر به مرگ سلولهای سرطانی میشود.
این داروها معمولاً برای بیمارانی که سرطان پروستات متاستاتیک مقاوم به اختگی (mCRPC) دارند و دارای جهشهای ژنی خاصی (مانند BRCA1، BRCA2 یا سایر ژنهای HRR) هستند، استفاده میشوند. آزمایش ژنتیک برای تعیین اینکه آیا بیمار این جهش‌ها را دارد یا خیر، ضروری است.
این درمانها پروتئینی به نام PSMA (آنتیژن غشایی اختصاصی پروستات) را که در سطح سلولهای سرطانی پروستات به مقدار زیاد وجود دارد، هدف قرار میدهند. با اتصال به PSMA، این درمانها میتوانند به طور خاص سلولهای سرطانی را شناسایی و از بین ببرند.
بیمارانی که سطح بالایی از پروتیین PSMA در سلول های سرطانی آنها با استفاده از اسکن PET PSMA شناسایی شده باشد.
لوتتیوم Lu 177 ویپیوتاید تتراکسِتان (Pluvicto®) یک نمونه از درمانهای هدفمند PSMA است که برای mCRPC تأیید شده است.
عوارض جانبی بسته به نوع درمان هدفمند متفاوت است. مهارکنندههای PARP میتوانند باعث خستگی، تهوع، مشکلات گوارشی و کمخونی شوند. درمانهای هدفمند PSMA میتوانند باعث خستگی، خشکی دهان، تهوع و مشکلات کلیوی شوند. پزشک شما در مورد عوارض جانبی احتمالی و نحوه مدیریت آنها با شما صحبت خواهد کرد.
درمان هدفمند ممکن است سرطان پروستات را به طور کامل درمان نکند، اما می‌تواند به کنترل بیماری، کاهش علائم، بهبود کیفیت زندگی و افزایش طول عمر کمک کند.
